ข้อมูลพื้นฐานของไทย

ประเทศไทยมีชายแดนที่ติดต่อกับพม่าเป็นระยะทางยาวประมาณ 1,800 กิโลเมตร ครอบคลุมพื้นที่ 10 จังหวัด ได้แก่ แม่ฮ่องสอน เชียงราย เชียงใหม่ ตาก กาญจนบุรี
ราชบุรี เพชรบุรี ประจวบคีรีขันธ์ ชุมพร และระนอง แต่จังหวัดที่มีศักยภาพทางการค้าชายแดน มีจำนวน 7 จังหวัด ได้แก่ แม่ฮ่องสอน ( ด่านศุลกากรบ้านห้วยผึ้ง )
เชียงราย ( ด่านศุลกากรแม่สาย ) เชียงใหม่ ( ด่านศุลกากรเชียงดาว ) ตาก ( ด่านศุลกากรแม่สอด ) กาญจนบุรี ( ด่านศุลกากรสังขละบุรี ) ประจวบคีรีขันธ์
( ด่านศุลกากรบ้านสิงขร ) และระนอง ( ด่านศุลกากรระนอง ) ส่วนจังหวัดที่ไม่มีการค้าชายแดน ได้แก่ ราชบุรี เพชรบุรี และชุมพร เนื่องจากพรมแดนที่ ติดต่อกับประเทศพม่าเป็นพื้นที่ป่า และไม่มีชุมชนอาศัยอยู่

สภาพทั่วไปและช่องทางการค้าด้านจังหวัดตาก

จังหวัดตากเป็นจังหวัดหนึ่งของภาคเหนือ ที่มีพรมแดนทางทิศตะวันตกติดต่อกับประเทศ สหภาพพม่า โดยมีแม่น้ำเมยเป็นพรมแดนกั้น ซึ่งมีระยะทางยาวประมาณ 390 กิโลเมตร และถ้ารวมตลอดแนวชายแดนแล้วจะมีระยะทางยาว 580 กิโลเมตร โดยมีอำเภอที่เป็นเขตชายแดน 5 อำเภอ คือ อำเภอ แม่สอด แม่ระมาด ท่าสองยาง พบพระ และอำเภออุ้มผาง

1. สภาพการค้าทั่วไป

จากสถิติการค้าชายแดนด้านอำเภอแม่สอด และจังหวัดเมียวดี สหภาพพม่า ในรอบ 5 ปี ( ปี 2544-2548 ) มีมูลค่าการค้าเฉลี่ยปีละ 7,886.75 ล้านบาท หรือประมาณเดือนละ 665.56 ล้านบาทโดยแยกเป็นมูลค่าการส่งออก เป็นจำนวน 7,173.20 ล้านบาท นำเข้า 813.15 ล้านบาท โดยมูลค่าการค้าในด้านอำเภอแม่สอดในปี 2547 มีมูลค่าการค้า 12,381.20 ล้านบาท
การส่งออก 11,736.34 ล้านบาท คิดเป็นร้อยละ 94.79 ของมูลค่าการค้ารวม มูลการค้าด้านอำเภอแม่สอด คิดเป็นร้อย 54.43 ของมูลค่าการค้าชายแดนไทย-พม่า หากไม่นับรวมการนำเข้าก๊าซธรรมชาติจากด่านสังขละบุรี ด่านอำเภอแม่สอดจะเป็นด่านที่มีการค้าขายที่มูลค่าสูงที่สุด และเป็นด่านที่มีมูลค่าการส่งออกมากที่สุด
โดยสามารถทำให้ไทยเกินดุล ได้กว่า 10,000 ล้านบาท การค้าขายส่วนใหญ่เป็นการค้าขายของกลุ่มผู้ประกอบการในท้องที่ และ ผู้ประกอบการส่งออกจากกรุงเทพ
สำหรับผู้ประกอบการในต่างจังหวัด เช่น เชียงใหม่ เชียงราย ระนอง มีจำนวนน้อย นอกจากนี้ยังมีพ่อค้าจากเมืองย่างกุ้งเข้ามาทำการค้าผ่านด่านชายแดนอำเภอแม่สอดด้วย การค้าชายแดนด้านอำเภอแม่สอดมีการส่งออก-นำเข้าสินค้าที่หลากหลาย หากเป็นสินค้าที่สหภาพพม่าไม่ห้ามนำเข้าประเทศ การค้าขายส่วนใหญ่จะดำเนินพิธีการทางศุลกากร
ผ่านจุดผ่านแดนถาวร และทำการขนย้ายข้ามสะพานมิตรภาพไทย-พม่า เข้าไปในจังหวัดเมียวดีตลอดไปจนถึงเมืองย่างกุ้ง สำหรับสินค้าที่พม่าห้ามนำเข้าประเทศ แต่มิได้ห้าม
โดยกฎหมายไทย สินค้าดังกล่าวจะทำพิธีการทางศุลกากรและขนย้ายผ่านทางคลังสินค้า ชั่วคราว ซึ่งในปัจจุบัน ( ข้อมูล ณ วันที่ 30 มิถุนายน 2549 ) มีคลังสินค้าที่ได้รับอนุมัติให้ดำเนินการจากด่านศุลกากร จำนวน 14 คลัง ส่วนใหญ่จะเป็นการค้าขายกับชนกลุ่มน้อย ( กระเหรี่ยง KNU, DKBA )

2. ช่องทางการค้าที่สำคัญ

1. จุดผ่านแดนถาวร

มีช่องทางอนุมัติทำการค้า 1 ช่องทางคือ จุดผ่านแดนถาวรแม่สอด – เมียวดี ตำบลท่าสายลวด อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก ซึ่งประกาศเป็นจุดผ่านแดนถาวรเมื่อวันที่ 15 สิงหาคม 2540 โดยเปิดทำการค้าตั้งแต่เวลา 06.30 – 18.30 น . เป็นประจำทุกวัน มีสะพานมิตรภาพไทย – พม่า เป็นสะพานข้ามแม่น้ำเมย ตั้งอยู่ที่อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก
ใกล้บริเวณชายแดนไทย – พม่า เพื่อเชื่อมเมืองเมียวดีของพม่ากับอำเภอแม่สอด วัตถุประสงค์หลักในการสร้างสะพานคือ เพื่อสร้างสัมพันธไมตรีอันดีของประชาชนไทยกับพม่า เสริมสร้างเศรษฐกิจและการค้าขายบริเวณชายแดนของสองประเทศและเพื่อตอบสนองนโยบายขององค์การสหประชาชาติที่มุ่งหวังเชื่อมโยงเส้นทางส่วนที่ยังขาดอยู่ทางตอนใต้ของ
ทางหลวง เอเชีย ผู้มีบทบาทสำคัญในฐานะเป็นผู้ริเริ่มความคิดในการดำเนินงาน ตลอดจนดูแลการก่อสร้างสะพานแห่งนี้ให้เป็นสำเร็จคือ นายอุดร ตันติสุนทร เมื่อครั้งดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์

2. คลังสินค้าชั่วคราว

เป็นคลังสินค้าอนุมัติเฉพาะคราว ตามมาตรา 5 ทวิ พระราชบัญญัติศุลกากร ( ฉบับที่ 7 ) พ.ศ 2480 เพื่ออำนวยความสะดวกแก่ผู้นำเข้า-ส่งออกสินค้า เป็นการส่งเสริมการส่งออก เพื่อให้ผู้ประกอบการสามารถทำพิธีการทางศุลกากรและเสียภาษีได้ถูกต้องสามารถนำรายได้เข้าประเทศตลอดจนเป็นการสนับสนุนนโยบายของรัฐบาลโดยไม่ให้กระทบต่อความมั่นคงของประเทศ ช่องทางดังกล่าวจึงเป็นช่องทางหนึ่งในการนำเข้าและส่งออกสินค้าระหว่างอำเภอแม่สอดและจังหวัดเมียวดี สหภาพพม่า ส่วนใหญ่จะตั้งอยู่บริเวณแม่น้ำเมย เดิมเรียกว่า ท่าข้ามธรรมชาติ หรือท่าข้ามส่งสินค้า ผู้ประกอบการเจ้าของคลังสินค้าจะต้องขออนุญาตจากด่านศุลกากร โดยจะต้องปฎิบัติตามกฎหมายของกรมศุลกากรที่เกี่ยวข้อง เช่น การจัดระเบียบภายในที่ทำการ ให้มีความเป็นระเบียบเรียบร้อยมากยิ่งขึ้น มีการสร้างอาคารคลังสินค้า มีสถานที่ทำการของเจ้าหน้าที่ จัดบริเวณที่ทำการให้ชัดเจน( มีรั้วกันที่มิดชิด ) เป็นต้น ทั้งนี้เพื่อจะทำให้การนำเข้า-ส่งออก เป็นระเบียบเรียบร้อยและสะดวกมากยิ่งขึ้น

ข้อมูล ณ วันที่ 30 มิถุนายน 2549 จังหวัดตาก มีคลังสินค้าชั่วคราวที่เปิดดำเนินการภายใต้การกำกับดูแลของด่านศุลกากรแม่สอด มีทั้งสิ้น จำนวน 14 คลัง ดังนี้

รายชื่อคลังสินค้าชั่วคราวในพื้นที่ อ.แม่สอด และ แม่ระมาด จ.ตาก

ปี 2549

หมายเหตุ : รวบรวมจากด่านศุลกากรแม่สอด ณ วันที่ 30 มิถุนายน 2549

นอกจากการค้าขายชายแดนผ่านช่องทางทั้ง สอง แล้ว ในอำเภอแม่สอดยังมีตลาดขายสินค้าที่สำคัญ คือ ตลาดริมเมย เป็นตลาดขายปลีกสินค้าที่นำเข้ามาจากพม่า เช่น ปูทะเลมีชีวิต
กุ้งทะเล สินค้าเกษตร ผ้า ผลิตภัณฑ์จากไม้ และสินค้าจากประเทศจีน เช่น ขนม เครื่องใช้ไฟฟ้า และอุปกรณ์ โดยตลาดดังกล่าวจะเปิดให้ประชาชนซื้อสินค้าได้ทุกวัน

กลุ่มผู้ประกอบการ

ผู้ประกอบการการค้าชายแดนอำเภอแม่สอด ส่วนใหญ่เป็นผู้ประกอบการในกรุงเทพและ ผู้ประกอบการในท้องถิ่นที่มีเครือข่ายและมีความคุ้นเคยกับพ่อค้าพม่า โดยติดต่อค้าขายมานาน สามารถใช้ภาษาพม่าในการติดต่อได้ ในขณะที่ผู้ประกอบการในต่างจังหวัดมีจำนวนน้อยราย โดยสามารถแยกผู้ประกอบการที่ค้าขายกับพม่า ได้ 2 ประเภท คือ

1) ผู้ประกอบการส่งออก ผู้ส่งออกสินค้าจากไทยผ่านด่านอำเภอแม่สอด ส่วนใหญ่จะเป็นผู้ประกอบการท้องที่ ผู้ประกอบการจากกรุงเทพ และผู้ประกอบการจากจังหวัดอื่นๆ สินค้าส่วนใหญ่จะเป็นสินค้าอุปโภคบริโภค อาทิเช่น ผงชูรส น้ำมันพืช ยารักษาโรค ผ้าผืน ฯลฯ

2) ผู้ประกอบการนำเข้า การนำเข้าส่วนใหญ่จะเป็นการนำเข้าของผู้ประกอบในท้องที่ รองลงมาจะเป็นผู้ประกอบการจากกรุงเทพ และจังหวัดอื่นๆ โดยผู้ประกอบการท้องที่จะมีทั้งลักษณะ
นิติบุคคล และบุคคลธรรมดา ซึ่งสามารถแบ่งเป็นกลุ่มนำเข้าสินค้าที่สำคัญ อาทิเช่น กลุ่มผู้นำเข้าไม้และสิ่งประดิษฐ์ กลุ่มผู้นำเข้าผลิตภัณฑ์ทะเล สินค้าเกษตร และกลุ่มผู้นำเข้าโค-กระบือ มีชีวิต ซึ่งจากสถิติการนำเข้าในปัจจุบัน มูลค่าเฟอร์นิเจอร์และผลิตภัณฑ์ไม้ มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น เนื่องจาก กระทรวงพาณิชย์ได้ประกาศอนุญาตให้นำเข้าได้ เป็นเวลา 1 ปี นับจากวันออกประกาศ
วันที่ 28 พฤศจิกายน 2548

วิธีการค้าและการเคลื่อนย้ายสินค้า

การส่งออก ข้อมูลจากธนาคารแห่งประเทศไทย ผู้ส่งออกไทยจำหน่ายสินค้าให้พ่อค้าพม่า ทั้งพ่อค้าขายส่ง และพ่อค้าขายปลีกจากเมืองต่างๆ ทั้งเมืองเมาะแหม่ง ผาอัน ย่างกุ้ง และเมียวดี โดยตรง หรือจำหน่ายผ่านพ่อค้าขายส่งที่เมืองเมียวดี แล้วกระจายสินค้าไปยังเมืองต่าง ๆ ในพม่าอีกทอดหนึ่ง การสั่งซื้อสินค้าจากพ่อค้าพม่าทำหลายวิธี ทั้งทางโทรศัพท์ /โทรสาร / การเดินทางเข้าไปติดต่อคู่ค้าในพม่าด้วยตนเอง พ่อค้าพม่าเดินทางเข้ามาติดต่อโดยตรงที่ร้าน หรือฝากบุคคลอื่นเข้ามาซื้อให้ที่ฝั่งประเทศไทย หลักฐานการค้าส่วนใหญ่เป็นใบกำกับสินค้า แต่อาจทำใบสั่งซื้อบ้างในบางครั้ง เพื่อใช้เป็นหลักฐานในการขอสินเชื่อจากสถาบันการเงิน ลักษณะการส่งออกสินค้ามีหลายรูปแบบ ดังนี้

1) พ่อค้าชายแดนในท้องถิ่น เป็นผู้สั่งซื้อและรวบรวมสินค้าจากส่วนกลาง หรือในท้องถิ่นตามคำสั่งซื้อของพ่อค้าพม่า และเป็นผู้ทำพิธีการส่งออก

2) พ่อค้าชายแดนทำหน้าที่เป็นเสมือนตัวแทนจำหน่ายให้บริษัท / โรงงานจากส่วนกลางในการติดต่อซื้อขายกับพ่อค้าพม่า กรณีนี้พ่อค้าชายแดนอาจดำเนินการขนส่งสินค้าด้วยตนเองหรือทางบริษัท /โรงงานนั้น จัดส่งมาให้ที่อำเภอแม่สอดแล้วตกลงกัน ซึ่งอาจส่งออกในนามของบริษัท/โรงงานที่กรุงเทพหรือพ่อค้าชายแดน

3) ผู้ผลิตจากส่วนกลางติดต่อกับพ่อค้าพม่าโดยตรงและส่งออกในนามของผู้ผลิต ส่วนภาระการขนส่งภายในประเทศขึ้นอยู่กับข้อตกลงระหว่างกัน

4) พ่อค้าพม่าเข้ามาติดต่อโดยตรงกับพ่อค้าในอำเภอแม่สอด หรือเดินทางเข้าไปซื้อสินค้าจากบริษัท/โรงงานผู้ผลิตในกรุงเทพ หลังจากนั้นจะส่งสินค้ามายังอำเภอแม่สอด และทำพิธีการศุลกากรในนามพ่อค้าพม่า วิธีการส่งออกนี้ เรียกกันโดยทั่วไปว่า “ ตั๋วพม่า ” อย่างไรก็ดี สินค้าบางชนิดพ่อค้าพม่าไม่สามารถสั่งซื้อได้โดยตรง ต้องสั่งซื้อจากพ่อค้าชายแดนท้องถิ่น เนื่องจากมีการระบุให้ต้องซื้อผ่านตัวแทนจำหน่ายของบริษัทในอำเภอแม่สอดเท่านั้น

กรณีข้อ 3 และข้อ 4 การซื้อขายส่วนใหญ่อยู่ในรูปของเงินสด หรือ กรณีที่เป็นบริษัท/โรงงานขนาดใหญ่ที่กรุงเทพ พ่อค้าพม่าจะชำระค่าสินค้าล่วงหน้าก่อนรับมอบสินค้า โดยใช้วิธีโอนเงินเข้าบัญชีบริษัท/โรงงานดังกล่าว

การเสนอขายสินค้าอยู่ในรูปเงินบาทและเงินจัต ขึ้นอยู่กับประเภทสินค้า หากเป็นสินค้าที่มีลักษณะเฉพาะผู้ผลิตไม่มากนัก พ่อค้ามีอำนาจต่อรองสูง เช่น อะไหล่เครื่องยนต์ วัสดุก่อสร้าง การกำหนดราคาของผู้ส่งออกส่วนใหญ่จะอยู่ในรูปเงินบาท และลักษณะการขายสินค้าจะอยู่ในรูปเงินให้สินเชื่อมากกว่าเงินสด ส่วนกรณีสินค้าอุปโภคบริโภคทั่วไปมีการแข่งขันในตลาดสูง การกำหนดราคาจะมีทั้งในรูปเงินบาทและเงินจัตในสัดส่วนที่แตกต่างกันไปตามข้อตกลงของแต่ละคู่ค้า เนื่องจากการค้าชายแดนในอำเภอแม่สอดเป็นการค้าขายบนพื้นฐานของความไว้วางใจกัน ทำให้มีการให้สินเชื่อการค้าแก่คู่ค้าสูงกว่าร้อยละ 50 ในระยะเวลาตั้งแต่ 10-30 วัน อย่างไรก็ตามพ่อค้าชายแดนบางรายเริ่มขายสินค้าในรูปเงินสดในสัดส่วนที่สูงกว่าการให้สินเชื่อ หรือขายในรูปเงินสดทั้งหมด เนื่องจากต้องการเลี่ยงปัญหาหนี้เสียของพ่อค้าพม่าและการตรวจสอบของเจ้าหน้าที่สำนักงานป้องกันและปราบปรามการฟอกเงิน

เนื่องจากสินค้าส่งออกผ่านด่านพรมแดนอำเภอแม่สอด ส่วนใหญ่เป็นสินค้าอุปโภคบริโภค ซึ่งเป็นสินค้าที่ทางการพม่าห้ามนำเข้า ดังนั้นการส่งออกส่วนใหญ่จะส่งออกผ่านจุดผ่อนปรนชั่วคราวในสัดส่วนร้อยละ 70 การส่งมอบสินค้าโดยทั่วไปจะส่งมอบบริเวณชายแดนไทย เพื่อลดความเสี่ยงในการขนสินค้าในพม่า โดยปกติแล้วหลังจากผู้ส่งออกไทยส่งมอบสินค้าเรียบร้อยแล้ว ผู้นำเข้าพม่าจะเป็นผู้รับภาระด้านการประกันภัยและค่าขนส่งในพม่าเอง สินค้าส่วนใหญ่จะถูกขนส่งโดยรถบรรทุกขนาดเล็ก และเปลี่ยนถ่ายสินค้าที่เมืองเมียวดี

ภาระการขนส่งแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ การขนส่งจากบริษัท/โรงงานผลิตจนถึงชายแดนไทย ส่วนใหญ่พ่อค้าชายแดนฝั่งไทยหรือบริษัทผู้ผลิตเป็นผู้รับผิดชอบ ส่วนการขนส่งจากชายแดนไทยไปยังจุดหมายปลายทางในพม่า พ่อค้าพม่าเป็นผู้ดำเนินการทั้งหมด มีเพียงส่วนน้อยเท่านั้นที่พ่อค้าไทยรับภาระในการขนส่งเข้าไปในฝั่งพม่า โดยปกติวิธีการขนส่งสินค้าที่ทางการพม่าห้ามนำเข้าจะขนส่งผ่านคนกลางที่ทำหน้าที่ขนส่งสินค้าโดยเฉพาะ

ทั้งนี้ ผู้บริการขนส่งในพม่าสามารถแบ่งได้เป็น 3 กลุ่ม ได้แก่ ชนกลุ่มน้อยกะเหรี่ยง DKBA การใช้บริการขนส่งจากลุ่มนี้ค่อนข้างปลอดภัย แต่มีค่าใช้จ่ายสูง ส่วนกลุ่มที่สอง ได้แก่คนพม่าเชื้อชาติอิสลาม และกลุ่มสุดท้ายเป็นคนพม่าเชื้อสายจีน อย่างไรก็ตามการขนส่งสินค้าจากชายแดนพม่าเข้าไปเมืองเมียวดี จนถึงเมืองย่างกุ้ง ยังไม่มีมาตรฐานการขนส่งและไม่มีความแน่นอน รวมทั้งต้นทุนการขนส่งสูง เนื่องจากหากเป็นการลักลอบส่งสินค้า และต้องขนส่งผ่านพื้นที่ของชนกลุ่มน้อย นอกจากนี้ ความยากง่ายในการขนส่งแปรผันตามสถานการณ์การเมืองภายในพม่า

มูลค่าการค้าระหว่างไทย - พม่า ด้านอำเภอแม่สอด จังหวัดตาก

1. ภาวะการค้ารวม

ปี 2549 ( ม.ค – มิ.ย ) จังหวัดตากมีมูลค่าการค้าชายแดนกับพม่ารวม 7,173.84 ล้านบาท ลดลงจากช่วงเดียวกันของปี 2548 จำนวน 278.53 ล้านบาท หรือลดลงร้อยละ 3.74 สาเหตุสำคัญมาจากสถานการณ์ทางการเมืองที่ยังคงมีการก่อการร้ายจากกองกำลังกลุ่มน้อยฝ่ายตรงข้ามรัฐบาลทหารพม่า ทำให้มีการตรวจเข้มการขนส่งสินค้าที่มาจากประเทศไทย นอกจากนี้ภาวะเงินเฟ้อในสหภาพพม่าที่เกิดจากการเพิ่มเงินเดือนและค่าจ้างแรงงาน ภาวะค่าครองชีพที่สูงขึ้น ทำให้สินค้าในประเทศสหภาพพม่าและจากประเทศไทยมีมูลค่าเพิ่มขึ้นตามภาวะราคาน้ำมันที่ปรับตัวสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง ส่งผลให้ความต้องการสินค้าจากประเทศไทยลดลง

2. การนำเข้าสินค้า

การนำเข้าสินค้ารวม ปี 2549 ( ม.ค – มิ.ย ) มีมูลค่าเท่ากับ 777.32 ล้านบาท เพิ่มขึ้น จากช่วงเดียวกันของปี 2548 จำนวน 370.0 ล้านบาท หรือเพิ่มขึ้นร้อยละ 90.84

สินค้านำเข้า ด้านชายแดนจังหวัดตากที่สำคัญในปี 2549 ส่วนใหญ่จะเป็น สิงประดิษฐ์ที่ทำด้วยไม้ ที่กระทรวงพาณิชย์ประกาศอนุญาตให้นำเข้าได้ รองลงมาเป็นสินค้าเกษตร ได้แก่ ผลิตภัณฑ์ปู
โคมีชีวิต ปลาเบญจพรรณสด กระบือมีชีวิต กระเพาะปลาตากแห้ง ไม้ไผ่ เปลือกกุ้งป่นใช้เป็นอาหารสัตว์ เฟอร์นิเจอร์สิ่งประดิษฐ์ที่ไม่ได้ทำด้วยไม้สัก หอบจุ๊บแจง สินแร่สังกะสี ถั่วเขียวผิวมัน ถั่วลิสง เป็นต้น

3. การส่งออกสินค้า

การส่งออกสินค้ารวม ปี 2549 ( ม.ค – มิ.ย ) มีมูลค่าเท่ากับ 6,396.53 ล้านบาท ลดลงจากช่วงเดียวกันของปี 2548 จำนวน 648.53 ล้านบาท หรือลดลงร้อยละ 9.91สินค้าส่งออก ด้านชายแดนจังหวัดตากที่สำคัญได้แก่ อุปกรณ์การเกษตร น้ำมันพืช ผงชูรส ผ้าพิมพ์ฝ้าย 100% รองเท้าแตะฟองน้ำ โทรทัศน์ ยารักษาโรค ผ้าฝ้ายตัดเสื้อ ผ้าโพลีเอสเตอร์ โพลเอทิลินสำหรับใช้ในอุตสาหกรรมผลิตสายไฟฟ้า แผ่นเหล็กชุบสังกะสี ครีมเทียม และรถจักรยาน เป็นต้น

4. ดุลการค้า

ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา จังหวัดตากได้ดุลการค้าชายแดนกับสหภาพพม่ามาอย่างต่อเนื่อง โดยในปี 2548 ได้ดุลการค้า 11,801.32 ล้านบาท เพิ่มขึ้นจากปี 2547 จำนวน 709.83 ล้านบาท
สำหรับใน ปี 2549 ( ม.ค – มิ.ย ) ได้ดุลการค้า 5,619.21 ล้านบาท ลดลงจากช่วงเดียวกันของปี 2548 จำนวน 1,018.53 ล้านบาท

แหล่งที่มาและการกระจายสินค้าที่นำเข้าและส่งออก

สินค้านำเข้า

ด้านพืช สินค้าที่นำเข้า ได้แก่ พริกแห้ง ถั่วลิสง หอมหัวใหญ่ หอมแดง กระเทียม เมล็ดงา และละหุ่ง เป็นต้น แหล่งที่มาของสินค้าส่วนมากจากเมือง ย่างกุ้ง มัณฑะเลย์ และเมียวดี ตามลำดับ และเมื่อนำเข้ามายังฝั่งชายแดนจังหวัดตากแล้ว สินค้ากระจายไปยัง กรุงเทพฯ เป็นส่วนใหญ่ และจังหวัดใกล้เคียง เช่น กำแพงเพชร นครสวรรค์ สุโขทัย และจังหวัดอื่นๆ นอกจากนั้นแล้วสินค้าบางชนิดส่งต่อไปยังประเทศที่สาม เช่น หอมหัวใหญ่ ส่งไปยังประเทศมาเลเซียและสิงคโปร์ ถั่วลิสงส่งไปยังประเทศมาเลเซีย

ด้านปศุสัตว์ สินค้าที่นำเข้า ได้แก่ โค- กระบือ- แพะ- แกะมีชีวิต แหล่งที่มาของสินค้าจากเมือง ย่างกุ้ง เมาะละแหม่ง มัณฑะเลย์ เมียวดี และผาอ่าง ตามลำดับ โดยเฉพาะ โค และกระบือ นั้น มีบางส่วนมาจากประเทศอินเดียและบังคลาเทศ และเมื่อนำเข้ามายังฝั่งชายแดนจังหวัดตากแล้ว สินค้ากระจายไปยัง กรุงเทพฯ เป็นส่วนใหญ่ และจังหวัดใกล้เคียง เช่น กำแพงเพชร นครสวรรค
์ สุโขทัย พิษณุโลกและจังหวัดอื่นๆ

ด้านประมง สินค้าที่นำเข้า ได้แก่ ปลาเบญจพรรณสด / แช่เย็น กุ้ง / ผลิตภัณฑ์ ปูทะเล / ผลิตภัณฑ์ กระเพาะปลาตากแห้ง และปลาไหลนา เป็นต้น แหล่งที่มาของสินค้าจากเมือง ย่างกุ้ง
เป็นส่วนใหญ่ และเมาะละแหม่ง และเมื่อนำเข้ามายังฝั่งชายแดนจังหวัดตากแล้ว สินค้ากระจายไปยัง กรุงเทพฯ เป็นส่วนใหญ่ และจังหวัดอื่นๆ เช่น สมุทรสาคร ระนอง นครสวรรค์ ฯลฯ นอกจากนั้นแล้วสินค้าบางชนิดส่งต่อไปยังประเทศที่สาม เช่น ปลาเบญจพรรณสด / แช่เย็น ปูทะเล กุ้ง / ผลิตภัณฑ์ ส่งไปยังประเทศกัมพูชา เวียดนาม ประเทศมาเลเซีย ฯลฯ

สินค้าส่งออก

สินค้าเกษตรอุตสาหกรรมที่ส่งออก ได้แก่ น้ำมันพืช และ ผงชูรส แหล่งที่มาของสินค้าจาก กรุงเทพฯ และปริมณฑล เป็นส่วนใหญ่ และจากจังหวัดชลบุรี และบางส่วนนำเข้าจากประเทศมาเลเซีย และส่งออกไปยังเมือง เมียวดี มัณฑะเลย์ ผาอ่าง ย่างกุ้ง ฯลฯ

ปัญหาและอุปสรรคของการค้าชายแดนด้านอำเภอแม่สอด

1. กฎระเบียบและมาตรการทางการค้า
1) กระทรวงพาณิชย์พม่าได้ออกประกาศฉบับที่ 9/99 ลงวันที่ 26 พฤศจิกายน 2542 ห้ามนำเข้าสินค้าในรูปแบบการค้าปกติผ่านทางชายแดน จำนวน 15 รายการ ซึ่งประกอบด้วย ผงชูรส น้ำหวานและเครื่องดื่ม ขนมปังกรอบทุกชนิด หมากฝรั่ง ขนมเค๊ก ขนมเวเฟอร์ ช็อกโกแลต อาหารกระป๋อง(เนื้อสัตว์และผลไม้) เส้นหมี่ทุกชนิด เหล้า เบียร์ บุหรี่ ผลไม้สดทุกชนิด ผลิตภัณฑ์พลาสติกสำหรับใช้ในครัวเรือนและใช้ส่วนตัวทุกชนิด สินค้าที่ควบคุมการนำเข้าโดยกฎหมายที่มีอยู่แล้ว โดยให้เหตุผลว่าเพื่อสงวนเงินตราต่างประเทศและคุ้มครองอุตสาหกรรม
ภายในประเทศ
2) พม่ากำหนดมาตรการต่าง ๆ ที่เป็นการจำกัดปริมาณนำเข้า เพื่อแก้ไขปัญหาการขาดดุลการค้า เช่น การเปิด L/C เพื่อนำเข้าสินค้าต้องเป็นเงินที่ได้จากการส่งออกเท่านั้น กำหนดเพดานการนำเข้า ไม่เกินปีละ 100,000 เหรียญสหรัฐฯ ต่อบริษัท ห้ามนำเข้าสินค้า 15 ชนิด เป็นต้น

3 ) ข้อจำกัดในการมอบอำนาจให้ท้องถิ่น ออกเอกสารรับรองขอทางการพม่า เช่น Form AISP ทำให้เป็นอุปสรรคต่อผู้ติดต่อทางการค้า ไม่สามารถใช้สิทธิประโยชน์ต่างๆได้

2. สาธารณูปโภคภายในสหภาพพม่า

1 ) ขาดสาธารณูปโภคขั้นพื้นฐานต่างๆที่เอื้ออำนวยความสะดวกต่อการค้า เช่น

- การคมนาคม เส้นทางคมนาคมทางบกเชื่อมระหว่างไทยกับพม่า มีสภาพชำรุดทรุดโทรม เป็นอุปสรรคต่อการขนส่งสินค้าระหว่างสองประเทศ

- การสื่อสาร โทรคมนาคม ในพม่าส่วนใหญ่โดยเฉพาะในเมืองจะไม่ค่อยมีปัญหา

2 ) ช่องทางการนำเข้าสินค้าจากไทยบางช่องทางยังอยู่ในเขตอิทธิพลของชนกลุ่มน้อย

( กระเหรี่ยง KNU, DKBA ) ไม่ได้รับการยอมรับจากทางการพม่า ทำให้มีการเข้มงวดและมีการจับกุมสินค้าที่ลักลอบนำเข้าไม่ว่าจะเป็นการขนส่งระหว่างทาง หรือการเก็บสินค้าไว้ ณ คลังสินค้าตรงข้ามกับฝั่งไทย

3. ด้านการชำระเงิน

ธนาคารพาณิชย์ในพม่าผูกขาดโดยรัฐบาล และฐานะของธนาคารไม่เป็นที่ยอมรับของ

นานาชาติ ระบบการเงินไม่มีเสถียรภาพ และอัตราแลกเปลี่ยนเงินจัตสูงกว่าความเป็นจริงมากไม่มีความยุติธรรมต่อผู้ขาย

4. กฎระเบียบทางการค้าของประเทศไทย

* สินค้าเกษตร

4.1 การนำเข้าภายใต้กรอบ ACMECS โครงการ Contract Farming ตามแนวชายแดนจังหวัดตาก ไม่สามารถนำเข้าผลผลิตได้ตามเป้าหมาย ถึงแม้ว่ามาตรการช่วยเหลือทางภาครัฐจะยกเว้นภาษีการนำเข้าตามโครงการ แต่ทางปฎิบัติในการขนสินค้าเข้ามีหน่วยงานที่เกี่ยวข้องหลายฝ่าย ซึ่งต่างมีกฎระเบียบการนำของเข้ามาในราชอาณาจักรที่ต้องรักษาปฎิบัติอย่างเคร่งครัด และมีข้อจำกัดความ ในแนวปฎิบัติมาก ทำให้ผู้ประกอบการรายย่อยที่ไม่มีความชำนาญด้านการทำพิธีการต่างๆ ไม่สามารถนำสินค้าเข้าได้ตามเป้าหมาย

4.2 การนำเข้าภายใต้ AISP การที่กระทรวงการคลัง กำหนดให้ผู้ที่จะใช้สิทธิประโยชน์ยกเว้นอากรตามเงื่อนไข ในฐานะสมาชิกอาเซียนใหม่ ( AISP ) ต้องมีใบรับรองแหล่งกำเนิดสินค้า
( Form AISP ) จากสหภาพพม่ามาแสดงในขณะผ่านพิธีการทางศุลกากร ซึ่งในทางปฎิบัติ ผู้ประกอบการส่วนใหญ่เป็นชาวบ้านที่ค้าขายกับชนกลุ่มน้อยเป็นหลัก ทำให้ไม่สามารถหาใบรับรองแหล่งกำเนิดสินค้าดังกล่าวมาแสดงได้ จึงต้องเสียภาษี หรือลักลอบนำเข้า

* ไม้และสิ่งประดิษฐ์ที่ทำด้วยไม้

ตามประกาศกระทรวงพาณิชย์ประกาศกระทรวงพาณิชย์ เรื่อง การนำไม้และไม้แปรรูปรวมทั้งสิ่งประดิษฐ์ เครื่องใช้ หรือสิ่งอื่นใดที่ทำด้วยไม้ เข้ามาในราชอาณาจักรตามแนวชายแดนจังหวัดตาก และจังหวัดกาญจนบุรี พ.ศ 2548 ลงวันที่ 29 พฤศจิกายน 2548 ซึ่งตามประกาศดังกล่าวมีหน่วยงานปฎิบัติที่เกี่ยวข้องกับการนำเข้าหลายฝ่าย โดยแต่ละหน่วยต่างมีการใช้กฎระเบียบ
หรือ กฎหมาย ของกระทรวง / กรม รองรับอย่างเคร่งครัด สร้างความยุ่งยากในการปฎิบัติกับผู้ประกอบการนำเข้า นอกจากนี้การตรวจนับ และการเคลื่อนย้ายการนำเข้าไม้และสิ่งประดิษฐ์ดังกล่าว ดำเนินการในรูปคณะทำงานระดับจังหวัด/อำเภอ ถึง 6 หน่วยงาน การดำเนินงานไม่สามารถเบ็ดเสร็จในระยะเวลาสั้น จึงเป็นข้อจำกัดในการส่งเสริมการค้าชายแดนประการหนึ่ง

5. ปัญหาการคมนาคม

ปัจจุบันช่องทางการจราจรจากจังหวัดตาก ถึงอำเภอแม่สอด มีเพียง 2 ช่องทางการจราจร

ประกอบกับมีสภาพเป็นเขาสูงชันและมีระยะทางถึง 80 กิโลเมตร ทำให้การขนส่งสินค้าเกิดความไม่สะดวก

อำเภอแม่สอดมีระยะทางห่างจากกรุงย่างกุ้ง สหภาพพม่า ประมาณ 420 กิโลเมตร

แต่การเดินทางในปัจจุบันจะต้องใช้เวลาประมาณ 10-12 ชั่วโมง ทำให้เกิดความไม่สะดวกเป็นอย่างมาก ถึงแม้ว่ารัฐบาลไทยจะสนับสนุนงบประมาณในการสร้างถนนเมียวดี - เชิงเขาตะนาวศรี เป็นระยะทาง 18 กิโลเมตร จำนวน 122 ล้านบาท ซึ่งสามารถช่วยบรรเทาในระดับหนึ่งเท่านั้น

6. ความไม่สงบทางการเมืองของพม่า

เนื่องจากการค้าชายแดนด้านอำเภอแม่สอด ซึ่งมาอาณาเขตติดต่อกับเมืองเมียวดี ซึ่งในเขตพื้นที่ดังกล่าว มีกองกำลังกระเหรี่ยงที่มีปัญหาด้านการเมืองกับรัฐบาลทหารพม่า ทำให้รัฐบาลทหารพม่าพยายามกดดันทั้งด้านการทหารและเศรษฐกิจ และไม่ต้องการส่งเสริมการค้าในบริเวณนี้ ซึ่งทำให้การค้าชายแดนด้านอำเภอแม่สอด ประสบความเสี่ยงสูง

ข้อเสนอแนะ

1) ส่งเสริมความสัมพันธ์ทางการค้าระหว่างไทยกับพม่าให้มีความใกล้ชิดกันมากยิ่งขึ้น โดยจัดประชุมคณะกรรมาธิการร่วมทางการค้าไทย – พม่า และให้มีการแลกเปลี่ยนการเยือนระดับรัฐมนตรีของทั้งสองประเทศอย่างต่อเนื่อง เพื่อสร้างความสัมพันธ์อันดีในทุกระดับและแก้ไขปัญหาการค้าระหว่างไทยกับพม่าอย่างจริงจัง ในขณะเดียวกันควรสนับสนุนงบประมาณแนวทางการสร้างความสัมพันธ์ระดับจังหวัด/พื้นที่ เนื่องจากการพัฒนาการค้ากับพม่า ขึ้นอยู่ภายใต้หลักความสัมพันธ์มากกว่าหลักสถิติ

2) สร้างความสัมพันธ์ที่มั่นคงระหว่างประเทศในระยะยาวบนพื้นฐานของความไว้ใจซึ่งกันและกัน ขจัดความหวาดระแวงและทัศนคติในแง่ลบด้านต่าง ของประชาชนทั้งสองฝ่าย

3) จัดตั้งศูนย์ข้อมูลทางการค้า เพื่อทำหน้าที่ให้คำแนะนำ เผยแพร่ ข้อมูลข่าวสาร กฎระเบียบและมาตรการต่างๆ ทางการค้า พร้อมทั้งศักยภาพทางเศรษฐกิจและลู่ทางการนำเข้า - ส่งออก
สินค้าต่างๆ ให้ นักธุรกิจได้ทราบเพื่อเป็นการขยายมูลค่าทางการค้า

4) หาแนวทางการค้าระหว่างประเทศในรูปแบบใหม่ๆ เพื่อขจัดปัญหาและอุปสรรค ทางการค้า การลงทุน ที่มีอยู่ในปัจจุบัน เช่น การใช้ระบบการค้า Account Balance Trade ที่มีภาครัฐของทั้งสองประเทศเข้าร่วมมือกันดำเนินการภายใต้ผลประโยชน์ระหว่างประเทศเป็นหลักใหญ่

5) ส่งเสริมความร่วมมือภาคเอกชนของทั้งสองฝ่าย เพื่อนำไปสู่การร่วมลงทุนทางธุรกิจการค้าให้มากขึ้น

6) ส่งเสริมและแนะนำให้ผู้ประกอบการที่อยู่นอกระบบ เข้ามาอยู่ในระบบพิธีการที่ถูกต้อง ตามกฎหมาย

7) ลดขั้นตอนการปฏิบัติพิธีการศุลกากรจากเดิมที่ต้องผ่านพิธีการหลายขั้นตอน เช่น ลงทะเบียนใบขนส่งสินค้า ประเมินอากร บันทึกข้อมูล ชำระภาษีอากร สั่งการตรวจ ตรวจปล่อย
เป็นต้นให้เสร็จสิ้น ณ จุดเดียว (ONE STOP SERVICE) คือ ขั้นตอนพิธีการและตรวจปล่อยสินค้าเท่านั้น

8 ) ควรมีการประสานงานระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในระดับส่วนกลางให้มากขึ้น เพื่อ หน่วยงานพื้นที่แต่ละหน่วยสามารถดำเนินงานได้ในทิศทางเดียวกัน ทำให้เสริมสร้างการค้า
ให้เกิดความคล่องตัว และไม่เกิดผลกระทบต่อภาพรวมของท้องถิ่น

9 ) ภาครัฐควรมีการกำหนดแผนพัฒนาด้านการค้ามีการวิเคราะห์จุดแข็งจุดอ่อน ความได้เปรียบอย่างละเอียด เพื่อกำหนดเป้าหมายทางการตลาดเชิงรุกและยุทธศาสตร์การค้าให้เป็นรูปธรรมและเป็นไปอย่างมีระบบ

10) ส่งเสริมให้มีความร่วมมือและเจรจาในระดับรัฐบาลของทั้ง 2 ประเทศ เพื่อหารือเกี่ยวกับการขจัดปัญหาในเรื่องการค้าและการชำระเงินระหว่างประเทศ รวมทั้งการผลักดันโครงการภายใต้กรอบทวิภาคีของ ACMECS ประสบความสำเร็จ โดยเฉพาะโครงการ Sister City แม่สอด-เมียวดี เพื่อให้การพัฒนาการค้าประสบความสำเร็จ

11 ) ควรแบ่งแยกกฎระเบียบด้านการค้าชายแดน และการค้าระหว่างประเทศอย่างชัดเจน เนื่องจากการค้าชายแดนมีปัจจัยข้อจำกัดหลายด้าน ที่ไม่สามารถใช้กฎระเบียบตามมาตรฐานสากล โดยเฉพาะการค้าชายแดนกับสหภาพพม่า ซึ่งมีชนกลุ่มน้อยตลอดแนวชายแดนจะเป็นอิสระกับรัฐบาล